|
Institution |
03-07-2025 |
|
|
Foundation The National |
|
|
|
De Mir Collectie 19 Oost-Europeese Chanoeka Dreidels |
||
|
Object image(s)
|
|
|
|
Identification |
||
|
Object name
|
De Mir Collectie 19 Oost-Europeese Chanoeka Dreidels
|
|
|
Dating
|
18e en 19e eeuw
|
|
|
Object categories
|
Speelgoed
Religieus
Religieus Gebruiksvoorwerp (speelgoed)
|
|
|
Collection categories
|
Bodemvondsten
Oost-Europees Speelgoed
Hoogtepunten
Collectie Tinmuseum
|
|
|
Object number
|
T-0012
|
|
|
Inscriptions/signs
|
Jiddisch opschrift in Hebreeuws alfabet in vereenvoudigende vorm : נ (Nun), ג (Gimel), ה (Hei), ש (Shin) Geen (onbekend) |
|
|
Language
|
Jiddisch / Hebreeuws alfabet
|
|
|
Description
|
De 19 Chanoeka Dreidels zijn gevonden in het voormalige 'Getto"van Mir in hedendaagse Wit-Rusland. Een Dreidel is een vierzijdig draaitolletje met op elke van de zijden, de Hebreeuwse letters: נ (Nun), ג (Gimel), ה (Hei), ש (Shin). Deze letters vormen samen een acroniem voor de zin נס גדול היה שם, Nes Gadol Hayah Sham – "Een groot wonder gebeurde daar” - een verwijzing naar het Chanoeka verhaal.
Op dreidels uit Israël wordt de letter ש (Shin) vervangen voor פ (Pei), zodat er staat: Nes Gadol Hayah Poh - “Een groot wonder gebeurde hier”. Met beide zinnen wordt de herinwijding van de Tempel van Jeruzalem in de 2e eeuw voor Chr. herdacht.
Volgens de overlevering had de tempelpriester tijdens het ritueel reinigen van de Tempel nog maar één kruikje met koosjere olie kunnen vinden om de Menora - de zevenarmig kandelaar- aan te steken. Op wonderbaarlijke wijze raakte het kruikje echter niet leeg voordat de nieuwe koosjere olie naar Jeruzalem kon worden gebracht. De kruik leverde genoeg olie om acht dagen het licht te laten branden, precies de tijd die nodig was om de nieuwe olie te verkrijgen.
Dreidels hadden niet alleen een religieuze functie. Vanaf de 17e en 18e eeuw werd het steeds vaker als speelgoed gebruikt. De vier letters vormen dan ook de regels voor een spel dat tijdens Chanoeka gespeeld wordt. Het spel is vergelijkbaar met ganzenbord en werd vooral onder de Jiddisch sprekende Joden van Oost Europa vaak tijdens Chanoeka gespeeld.
Jiddisch is een van oorsprong Germaanse taal met Hebreeuwse en Semitische invloeden, ontstaan in 9e t/m 12e in het Duitse stroomgebied van de Rijn. Het Jiddisch behoord tot de zelfde taalfamilie als het Nederlands, Engels en het Duits. De letterנ (Nun) staat in het Jiddisch voor Nisht (niets), wat betekent dat je niets in de ‘pot’ hoeft te doen maar ook niets ontvangt. Als je de letter ג (Gimel) draait, wat Gants (alles) betekent, wordt je automatisch eigenaar van de inhoud. Wordt ה (Hei) gedraaid, wat Halb (Half) betekent, dan ontvang je de helft van de inhoud van pot. Als ש (Shin), wat staat voor Shtel ayn (stop in), gedraaid wordt, dan betekent het dat je moet bijleggen. |
|
|
Relevances
|
De aanschaf van deze collectie was erg belangrijk. Er moest voorkomen worden dat ze opgesplitst zouden worden en onafhankelijk van elkaar verkocht zouden worden, namelijk het geheel vertelde een verhaal. Ook diende voorkomen te worden dat dit in een prive collectie kwam, ook weer om de reden dat achter deze collectie een verhaal zat, dat verdiende openbaar verteld te worden.
|
|
|
Creating and acquisitioning/div>
|
||
|
Maker/creator
|
Unknown
|
|
|
Location created
|
Zolotkovychi, Ukraine
|
|
|
Location found
|
Mir Wit-Rusland
|
|
|
Location acquired
|
Tel Aviv-Yafo, Israel
|
|
|
Date acquisitioning
|
2014
|
|
|
Current location
|
Den Helder
|
|
|
Material and Technique |
||
|
Physical features
|
Gegoten en bewerkt tin. |
|
|
Material
|
Tin
|
|
|
Technique
|
Gegoten
|
|
|
Dimensions
|
Divers
|
|
|
Condition
|
Zwaar beschadigd
|
|
|
Components |
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-1)
|
|
|
Description
|
Dreidel 1.3x2.1x1.4 cm |
|
|
Material
|
Tin
|
|
|
|
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-2)
|
|
|
Description
|
Dreidel 2 |
|
|
Material
|
Tin
|
|
|
|
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-3)
|
|
|
Description
|
Dreidel 3 |
|
|
Material
|
Tin
|
|
|
|
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-4)
|
|
|
Description
|
||
|
Material
|
Tin
|
|
|
|
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-5)
|
|
|
Description
|
||
|
Material
|
Tin
|
|
|
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-6)
|
|
|
Description
|
||
|
Material
|
Tin
|
|
|
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-7)
|
|
|
Description
|
||
|
Material
|
Tin
|
|
|
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-8)
|
|
|
Description
|
||
|
Material
|
Tin
|
|
|
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-9)
|
|
|
Description
|
||
|
Material
|
Tin
|
|
|
||
|
Name object component
|
Oost-Europese Chanoeka Dreidel (Mir Collectie T-0012-10)
|
|
|
Description
|
||
|
Material
|
Tin
|
|
|
||
|
Exhibited |
||
|
Exhibited current
|
Depot (Digitaal collectiedatabase, Hoogtepunten en "Het verhaal van de Joden van Mir"). |
|
|
Exhibited before
|
Lokaal Joods Historisch Museum Mir Wit-Rusland (Particulier museum) |
|
|
Rights |
||
|
Ownership/credit line
|
Stichting Het Nationaal Tinmuseum
|
|
|
Copyright ©
|
Stichting Het Nationaal Tinmuseum
|
|
|
Documentation |
||
|
Literature
|
Herzig, A., Rademacher., “Die Geschichte der Juden in Deutschland”, Hamburg 2013 |
|
|
Remarks |
||
|
Het Tinmuseum conformeert zich aan de internationale afspraken die gemaakt zijn over objecten die tijdens of na WOII werden geroofd of beschadigd. Hierin is opgenomen dat culturele instellingen zoals musea geacht worden herkomstonderzoek te doen naar objecten uit hun collecties. Deze gegevens en onderzoeksresultaten worden openbaar en het publiek toegankelijk gemaakt. |
||
